Tentoonstelling
Nederland in 150 landschappen
(1880 – heden)
Bergkerk Deventer
9 juni t/m 8 september 2024
Gastcurator Rob Smolders
Thema
Erfgoedinstelling Deventer Verhaal
wil in deze tentoonstelling
het Nederlandse landschap laten zien
zoals het is verbeeld door kunstenaars
in bijna anderhalve eeuw: van 1880 tot nu.
Het zal geen volledig overzicht worden
en evenmin een aaneenschakeling
van kunsthistorische hoogtepunten.
De tentoonstelling moet vooral gaan
over de band die ieder mens,
en de kunstenaar in het bijzonder,
voelt met het land om hem of haar heen.
Dat land is dichtbij, in meerdere opzichten.
Je hoeft maar naar buiten te lopen
om in een vorm van landschap te staan.
En in een land zo klein als Nederland
is geen enkel landschap ver weg.
Ook gevoelsmatig staat het dichtbij ons.
Wie kent niet het levenslange heimwee
naar het landschap van de jeugdjaren,
dat bij terugkeer niet meer in die vorm
blijkt te bestaan?
Wie kan de drang weerstaan om
de nieuwe woonomgeving lopend te doorkruisen
om er een band mee op te bouwen?
Het landschap biedt ons veel:
weidsheid, geborgenheid, herkenning,
de wisseling van de seizoenen,
natuuridylle en natuurgeweld.
Die beleving ontstond in de loop van de negentiende eeuw,
toen kunstenaars oog kregen voor de schoonheid
van zandverstuivingen, water, bos, duin en heide.
De trein maakte het mogelijk snel
over langere afstanden te reizen,
waarmee het landschap veel meer in beeld kwam.
Naast ontginning en exploitatie kwam de recreatie op.
Schilders en tekenaars
vormden de voorhoede van die recreanten.
Ze keken met bewondering naar landstreken
waarmee ze amper bekend waren,
en naar de bewoners met hun karakteristieke huizen,
boerderijen, molens, karren en schuiten.
We zijn nu anderhalve eeuw verder,
het is nu mogelijk een overzicht te maken
van honderdvijftig jaar kijken naar
het Nederlandse landschap
en het vastleggen op papier, doek of paneel.
Door deze opzet, die de kunst van nu verbindt
met die van lang geleden,
komt zelfs die oude beleving dichtbij.
We lopen als het ware met de schilder mee
het landschap in, nemen naast hem plaats
en zien wat hij zag of ziet.
We gaan begrijpen wat hem ertoe verleidt
naar buiten te trekken.
Om het gevoel dat het landschap losmaakt
te kunnen registreren, moet hij het ter plaatse waarnemen.
Alleen zo kan hij het ons omringende land
liefdevol in beeld brengen.
Wat de tentoonstelling uniek maakt,
is de breedte van de opzet in tijd
(een doorlopende lijn van anderhalve eeuw)
en geografie (heel Nederland).
De nadruk op het waarnemen
brengt de keuze met zich mee voor schilderijen,
tekeningen en prenten die te lokaliseren zijn
op de landkaart.
Geen generalisaties of dromen, maar registraties
van bestaande plekken van toen en nu.
De expositie zal door die keuze vanzelf
de veranderingen tonen waaraan het landschap
door economische en historische ontwikkelingen
onderhevig is (geweest).
Aan de bezoeker de uitdaging zijn of haar
eigen positie hierin te bepalen,
ten aanzien van het landschap zelf
en bij de voorstellingen
die kunstenaars ervan hebben gemaakt.
Collectie en bruiklenen
De eigen collectie van Deventer Verhaal
biedt een uitstekende basis voor
een overzicht van het Nederlandse landschap.
De schenking van het echtpaar Knecht-Drenth
uit 2002, inmiddels bestaande uit
ruim achthonderd schilderijen,
tekeningen en prenten,
is vooral gericht op landschappen en stadsgezichten.
Hieruit is een voorselectie gemaakt
van zo’n honderdtwintig werken.
(…)
De samenstellers willen in de tentoonstelling
op basis van een aantal criteria
de keuze uit de eigen collectie evenwichtig aanvullen
met tijdelijke bruiklenen uit andere musea
of van nu levende kunstenaars. Die criteria zijn:
1 het kunstwerk biedt een karakteristiek en persoonlijk
beeld van het landschap
door onderwerpkeuze en uitvoering.
2 het werk brengt een plek in beeld
die te lokaliseren is op de landkaart.
3 het werk voegt een aspect toe aan het overzicht
dat de collectie Knecht-Drenth biedt,
stilistisch, kwalitatief en qua tijdsbeeld.
De wens om aan te sluiten bij het actuele beeld
van ons landschap brengt met zich mee dat bruiklenen
hoofdzakelijk worden gezocht bij actieve kunstenaars.
Rob Smolders
uit: omschrijving tentoonstelling
zie: Nederland in 150 landschappen (2)
zie: Buitenschilderen
Schilderen sur le motif,
bij Haastrecht 2006
foto Tom van As
Tot mijn vreugde ben ik uitgenodigd
om aan deze tentoonstelling deel te nemen.
zie: na-gaan (Eschpolder) (1)
zie: na-gaan (Eschpolder) (2)