Atelierbezoek (8)

“Not to laugh, not to lament,
nor to detest but to understand”
Spinoza

Spinoza, ca.1665

HELAAS BLIJKT INMIDDELS
DAT WIM KLEVER EEN FERVENT
AANHANGER IS
GEWORDEN VAN DE DENKBEELDEN
VAN GEERT WILDERS/PVV
EN DUS HEB IK HEM
UIT MIJN BESTAND VERWIJDERD.

Wim Klever, Spinoza-kenner stuurde mij
– na atelierbezoek – onderstaand citaat
om de Spinoza-Nietzsche relatie
in het juiste perspectief te plaatsen:

Nietzsche an Overbeck (30-7-1881):
“Ich bin ganz erstaunt, ganz entzückt!
Ich habe einen Vorgänger und was für einen!
Ich kannte Spinoza fast nicht:
dass mich jetzt nach ihm verlangte,
war eine ‘Instinkthandlung’.
Nicht nur, dass seine Gesamttendenz
gleich der meine ist –
die Erkenntnis zum mächtigen Affekt zu machen -,
in fünf Hauptpunkten seiner Lehre
finde ich mich wieder, dieser abnormste
und einsamste Denker ist mir gerade
in diesen Dingen am nächsten:
er leugnet die Willensfreiheit -, die Zwecke-,
die sittliche Weltordnung-,
das Unegoistische-, das Böse-
… Meine Einsamkeit …
ist wenigstens jetzt eine Zweisamkeit”.

Prof. Dr. Friedr. Nietzsche

Wim Klever, raakt niet van slag wanneer
kunstenaars zoals ik -en onlangs nog gedriën
in gesprek met Job Koelewijn-,
hem eigenzinnige interpretaties
voorleggen op zijn vakgebied.

(verwijderd)

“Wat betekent tot inzicht komen?
-Non ridere, non lugere, neque detestari,
sed intelligere! zegt Spinoza,
zo eenvoudig en verheven, zoals dat zijn aard is.
Inmiddels: wat is dit “intelligere” in laatste instantie
anders dan de vorm, waarin ons juist
de drie eerstgenoemde zaken tegelijk
voelbaar worden? Een resultaat uit de verschillende
en tegenstrijdige driften van het willen uitlachen,
beklagen en verwensen?
Voordat perceptie mogelijk is, moet elk van deze driften
eerst een eenzijdige kijk op het ding of het voorval
naar voren gebracht hebben; achteraf ontstond
dan de strijd tussen deze eenzijdigheden
en daaruit soms een midden, een kalmering,
een gelijkgeven naar alle drie de kanten,
een soort gerechtigheid en verdrag:
want krachtens de gerechtigheid en het verdrag
kunnen al deze driften zich in ons bestaan
waarmaken en in vereniging gelijk krijgen.
Wij, die ons slechts bewust worden
van de laatste verzoeningsscenes en eindafrekening
in dit langdurige proces, menen dientengevolge
dat “intelligere” iets verzoenends, gerechtigs, goeds is,
iets dat in wezen tegenovergesteld is aan de driften;
terwijl het niet meer is
dan “een zekere verhouding van de driften onderling”.
In het verleden heeft men meestal alleen
het bewuste denken beschouwd als denken:
eerst nu begint voor ons de waarheid te schemeren,
dat het allergrootste deel van onze geestelijke werkzaamheid
voor ons onbewust en ongevoeld verloopt:
ik ben echter van mening, dat deze driften,
die hier met elkaar strijden, zeer goed in staat zullen zijn
zich “voor elkaar voelbaar” te maken,
“elkaar” pijn te doen- die geweldige, plotselinge uitputting,
waardoor alle denkers geplaagd worden,
zal daar haar oorsprong vinden
(het is de uitputting van het slagveld).
Ja, misschien bestaat er in ons strijdbaar innerlijk
menig verborgen “hero-en-dom”, maar zeker niets goddelijks,
eeuwig-in-zich zelf-rustend, zoals Spinoza meende.
Het “bewuste” denken, en met name dat van de filosofen,
is de minst krachtige en daarom ook in verhouding de mildste
en rustigste soort van denken:
en zo kan juist de filosoof het makkelijkst
op een dwaalspoor geleid worden
met betrekking tot de natuur van het tot inzicht komen,
van de perceptie.”
(333) blz. 192, De vrolijke wetenschap,
Friedrich Nietzsche)

12 thoughts on “Atelierbezoek (8)”

Leave a Reply Cancel reply